Haklıyım!
Bence bu konuda ben haklıyım!
Kim ne derse desin benim dediğim doğru!
Günlük yaşamda hepimizin kaçınılmaz olarak her konuda haklı olduğunu savunan insanlarla karşılaşmamız olasıdır.
Nasıl oluyor da, diğerleri tarafından haksız görünen bu kişiler haklıyım diyerek, konuyu kapatıp, kendilerini rahatlatıyorlar?
Sosyal medyaya örtük şekilde konu olan haklılık şemasından biraz bahsetmek istiyorum. Bu şemaya sahip olan kişilerin felsefelerine azıcık da olsa değinmekte fayda var.
“Haksızsam “Haklısın” de kanka.
Geçen yine haklıyım.
En sevdiğim özelliğim hep haklı olmam. “ gibi birçok konuşmaya, sosyal medya görsellerinden aşinayız. Kimimiz bunları çok normal bulsa da aslında anormal bir şekilde bu şema kimyası yakın ilişkilerimizi ve romantik
ilişkilerimizi etkilemekte.
Peki haklılık şeması nedir? Daha doğrusu şema olarak bahsettiğimiz şeyler nelerdir?
Şemalar temelde hayatımızı kolaylaştıran; bizi belirsizlikten kurtaran, her durumda her şeyi yeni baştan öğrenme zahmetinden kurtarmak gibi işlevlere sahiptir ve bu şemalar ebeveyn tutumlarından etkilenerek oluşup şekillenir. Eğer size gerçekçi limitler koyulmamışsa ve öz denetim ihtiyacınız giderilememişse muhtemelen haklılık şemanız oluşmuştur. Anne babanız sizin olumlu ya da olumsuz davranışlarınıza karşı aşırı hoş görülü, diğerinin haklarına karşı istismar edici davranmış ve siz bunu öğrenmişseniz, size karşı şımartıcı, pohpohlayıcı tutumlar sergilemişse; yaşınıza uygun sorumluluklar yüklememişse, üstünlük hissi uyandıracak tavırların takınılmışsa muhtemelen uygun rehberlik yaklaşımından mahrum kalmış olabilirsiniz. Bu yüzden sizde böyle davranıyor olabilirsiniz.
Durum böyleyken hayatı anlamlandırmak ve ilişkilerdeki davranışlar nasıl olur?
İnsan doğduğu andan itibaren sosyalliğe bir diğerinin varlığına muhtaçtır diyebiliriz diğerlerinden öğrenilen her davranış, sorunlarla baş etme becerimizi etkiler. Muhtemeldir ki çevrenizde size uymayan şeyler olabilir, bunları dile getirmekte zorlanmanız bir probleme işarettir fakat diğer insanlar sizden bir şey istediğinde “hayır” denilmesini çok zor kabulleniyorsanız ve ilişkilerinizde bu şekilde davranışı devam ettiriyorsanız haklılık şemanız yüksektir diyebiliriz.
Ben özel biriyim ve diğer insanlar için konulmuş olan kısıtlamaları kabul etmek zorunda değilim.
İstediğimi yapmaktan alıkonulmaktan veya kısıtlanmaktan nefret ederim.
Diğer insanların uyduğu normal kurallar ve geleneklere uymak zorunda olmadığımı hissediyorum.
Benim yaptıklarımın, diğer insanların katkılarından daha önemli olduğunu hissediyorum.
İlişkilerde sıkça bu sözleri duyar ve deneyimleriz. Başka insanlardan üstün olduğunu, özel haklara sahip olduğunuzu düşünen partnerlerle kurulan bu ilişkide kişi sürekli olarak kendini değersiz ve mutsuz hisseder bunun sebebini iki şekilde açıklayabiliriz;
1- Haklı olduğunu iddia eden bireye muhtemel bu davranış ailesinden öğrenmiş olabilir
2- Siz kendinizi feda etmeyi öğrenip böyle bir partnere boyun eğiyor olabilirsiniz
Bu kadar kavga, kadına şiddet ve cinayetlerin altında yatan en büyük mekanizma hâkimiyet kurma çabasının altında yatan, kendi çıkarlarını öncelikli gören haklılıktan kaynaklanmaktadır. İsteğe giden yolda her şey mubahtır mantığıyla sadece sonuca bakan ve üstünlük kurmaya çalışan bireylerden kaynaklanmaktadır. Her durum ve çatışmada ucunda ölüm bile olsa kişi kendisini haklı görür bundan dolayı da karşıyı anlamaya yönelik empati duyguları gelişememiştir. Güç ve yetki kazanmaya; üstünlük sağlamaya aşırı bir odaklanma olabilir. Kendi çıkarları doğrultusunda rekabet yaşayabilir ve bundan dolayı da hakkı olmasa bile karşı tarafa baskı uygulayabilir.
