Özellikle yaşı ilerlemiş erkeklerde “prostatım var” cümlesini sıkça duyarız. Ama prostatın ne olduğu ve ne işlev gördüğü tam olarak bilinmemektedir.
Basitçe ele alacak olursak; prostat her erkekte bulunan, idrar kanalını saran, mesanenin hemen altında bulunan ceviz büyüklüğünde bir bezdir. Prostat bezi sperm hücrelerini koruyan sıvıyı salgılayarak erkek üreme sisteminin işlevlerini sürdürülmesine yardımcı olur. Ayrıca gerektiğinde idrar kanalını baskılayarak idrar kaçırmayı engeller. Ancak prostat erkeklerde yaş ilerledikçe büyüyen bir bezdir.
Prostat büyümesi her zaman kanser anlamına gelmemektedir. Ancak prostat kanseri erkeklerde en yaygın görülen kanser türüdür. Genellikle 65 yaş üstü bireylerde görülen bu hastalık, başlangıç aşamalarında belirgin belirti vermeyebilir. Bir diğer önemli konu ise tüm prostat kanserlerinin aynı olmamasıdır. Bazı prostat kanser türleri hızla büyüyebilirken, bazıları yayılmadan olduğu bölgede kalır ciddi ve sağlık sorunlarına yol açmaz. Ancak ilerleyen türler tedavisiz kalırsa büyüdüğü için idrar kanalına baskı yapar ve idrar yapmayla ilgili önemli sorunlara yol açar.
Kimler Risk Altındadır?
Yaş ilerledikçe prostat kanserinin yaygınlığı artar. 90 yaş üzeri bireylerin neredeyse tamamında prostat kanseri hücrelerine rastlanabilmektedir. Diğer yandan ailesinde prostat kanseri öyküsü olanlar, sigara kullananlar, aşırı kilolu bireyler risk altındadır.
Prostat Kanserinin Belirtileri Nelerdir?
Prostat kanseri, hastalık ilerleyene kadar sıklıkla hiçbir belirti göstermeyebilir. Ancak büyümesi sonucu prostatın idrar kanalını ve mesanenin alt kısmını baskılamasına bağlı olarak bariz belirtiler ortaya çıkar. Bu belirtiler şunlardır;
- Yavaş ve zayıf idrar akışı
- İdrar yapmada zorlanma, ağrı ve yanma hissi
- Alt karın bölgesinde ağrı
- İdrar kaçırma
- İdrarda kan görülmesi
- Boşalırken ağrı yaşama ya da menide kan görülmesi
- Kilo kaybı/İştahsızlık
Prostat Kanserinde Erken Teşhis Edilir mi?
Prostat kanserinin erken teşhis etmek için tarama programları bulunmaktadır. Kanserin erken saptanması büyük olasılıkla kanserin tedavisinin daha kolay olacağı anlamına gelir. Tarama sırasında bazı erkeklere, varlığından hiç haberdar olmayacakları bir prostat kanseri teşhisi de konabilir. Ancak hızlı büyüyen türlerden ayırt edebilmek ve gelecekteki gereksinimleri hesaplayabilmek için bu taramalar önemlidir.
Tarama amaçlı erkeklerden kan alınmakta ve Prostata Spesifik Antijen(PSA) düzeyine bakılmaktadır. PSA, prostat hücreleri tarafından üretilen bir proteindir. Kanserli hücreler daha fazla PSA üretme eğiliminde olduklarından, PSA seviyesinde ki ani artış bir soruna işaret edebilir. Ancak PSA düzeyinde artış her zaman prostat kanserine işaret etmez. Bu nedenle PSA değerleri yüksek çıktığında takibe alınarak birkaç hafta sonra yeniden bakılmalıdır. PSA değerleri yeniden yüksek çıkan bireylere dijital rektal muayene ve biyopsi yapılabilir.
Taramalar Ne Zaman ve Nerede Yapılmalıdır?
Ailesinde prostat, yumurtalık, meme, kolon veya pankreas kanseri öyküsü olanlar, prostat kanseri taramasına 40'lı yaşlarda başlanmalıdır. Bu risk faktörleri yoksa 45 yaşında taramalar başlatılabilir. Bu amaçla üroloji polikliniklerine başvurulmalıdır. Hekim tarafından öncelikle elle muayene yöntemi ile prostat bezinin büyüklüğü değerlendirilir. Ayrıca hastanın idrar akış hızı ve miktarı değerlendirilir.
Bütün Bu Süreçler Korkutucu mudur?
Toplumumuzda bazı erkekler sorun yaşadıkları halde genellikle tanılama süreçlerinden kaçınabilmektedirler. Kaçınma davranışı; kişisel korkular, önemsememe, hastalığın belirtilerini bilmeme, prostat sorunları yaygın olduğu için ciddiye almama, nereye başvuracağını bilmeme gibi nedenlerle olabilmektedir. Bu süreçler korkutucu olmayıp, erken teşhisin yaşam kurtaracağı bilinciyle hareket edilmeli ve 45 yaştan itibaren taramalara gidilmelidir. Bu taramalar erkek sağlığı ve cinsel yaşam açısından önemlidir.
Sağlıklı bir yaşam dilerim….
Munzur Üniv. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Bölümü Öğrencisi
YAKUP SOYDAN
Kaynaklar:
1. Amerikan Kanser Topluluğu (2023). Prostat Kanseri Erken Teşhis Edilebilir mi? Erişim: https://www.cancer.org/cancer/types/prostate-cancer/detection-diagnosis-staging/detection.html#:~:text=Prostate%20cancer%20can%20often%20be,to%20feel%20the%20prostate%20gland.
2. Prostat Kanseri Kurumu ( 2023 ) Tarama ve Erken Tanı. Erişim: https://www.pcf.org/about-prostate-cancer/diagnosis-staging-prostate-cancer/screening-early-detection/
