Bu insanlara ne diyeceğiz? Mülteci, sığınmacı, göçmen, misafir? Birçok yetkilinin bile yanlış kavramlarla ifade ettiği bu gerçeği biraz aydınlatmak gerekiyor.
En yalın hali ile ifade etmeye çalışacağım.
“Göçmen”, oldukça kapsayıcı bir tanımlamadır. Literatürde sözü edilen tüm göç hareketleri için kullanılabilir. Gönüllü olarak yola koyulan da göçmendir, yola çıkmak zorunda kalan da. Çalışmak için ülkesinden ayrılan da göçmendir, okumak için başka diyarlara giden de. Kısa süreli gidenler de göçmen olarak adlandırılabilir, uzun süreli olarak gidenler de…
“Mülteci” kavramı, hukuki bir tanımlamadır. Ana çerçevesi 1951 yılında oluşturulan ve 144 ülke tarafından imza atılan “Mültecilerin Hukuki Statüsüne İlişkin Cenevre Konvansiyonu” ile belirlenmiştir. Bu sözleşmede belirtilen maddeler, bir göçmenin mülteci statüsü alabilmesi için gerekli şartları sıralar.
Sözleşme, mülteci kavramının tanımı ile ilgili ayrıca bize şunu söyler:
“1 Ocak 1951'den önce meydana gelen olaylar sonucunda ve ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle, yararlanmak istemeyen; yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen her şahsa uygulanacaktır.”
Sözleşmenin zaman sınırlaması, yani “1 Ocak 1951” şartı, daha sonra 1967 yılında oluşturulan ek bir protokol ile kaldırılmıştır.
“1 Ocak 1951’den önce meydana gelen olaylar”, Avrupa’da ya da Avrupa dışında meydana gelen olaylar olarak ele alınabilecek olup, devletler de bu seçeneği diledikleri biçimde ile uygulayabileceklerdir.
Türkiye, bu sözleşmeyi “Avrupa’da meydana gelen olaylar” şartı ile imzalamıştır. Yani ülkemiz için bir coğrafi sınırlama söz konusudur. O sebeptendir ki; 2011 yılında başlayan savaş sebebiyle Suriye’den ülkemize gelenleri uluslararası hukuk kuralları gereğince mülteci olarak tanımlayamayız. Peki o halde ne isim vereceğiz?
