On altıncı yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı'ya karşı Türk Töresi yolunda mücadele etmiş, kavga vermiş ve bu uğurda dar ağacına gitmiş olan Pir Sultan Abdal'ın yurdu Sivas ilinin Banaz köyüdür. Pir Sultan Abdal, onun makam adı olup, gerçek adının HAYDAR olduğu bildirilmektedir.
Pir Sultan Abdal; hem Osmanlı düşüncesine karşı Türk Töresi'nin savunma ve yaşatılma mücadelesini canı pahasına cesaretle vermiş ve hemde bize o günlerin düşünce ve kavgasının şiirsel belgelerini bırakmıştır.
Pir Sultan Abdal; inanç yolunu ifade eden inancının içindeki gizleri saklıyan dizelerini, Osmanlı softalarına sorgu yollu göndermektedir.
"Bu bir ağır yüktür,
Arif ol bu sırrın manasın yetür,
Anası kız, oğlu koynunda yatür,
Gel bunun manasın ver indi sofi,
Kızılbaş Ali'dir darından yüca,
Müminler yoğruldu döküldü saca,
Anası kız, oğlu oğlan bir koca,
Gel bunun manasın ver indi sofi.
"Bu inanç yolu, bir ağır sorumluluktur, gel yüklen" diye saftalara çağrı yapmaktadır. Pir Sultan ve devam etmektedir.
"Eğer arifsen, şu sırların anlamını bil: Anası kızdır, bakiredir, amma oğlu da koynunda yatmaktadır. Bu ne anlama gelmektedir, ey softa"
Oğuz-Türk töresel inancı içerisinde bu, çok anlaşılabilir bir şeydir. Ulus Anası'nın doğumu, bedensel bir doğum değildir, bir yaratış, yaratılıştır. Bu nedenle, o bazı durumlarda "Kız" olarak veya "Ana Kız" olarak ifade edilmektedir. Onun koynunda veya yatan oğlu da onun ocağını sürdüren, sürdürücek olan, kız İL (nin) BAŞİ (KIZILBAŞ) olan AL-i dir.
Bunun aynı biçimi olan ve binlerce yıl önce, aynı kökten doğmuş olan benzerini, çok daha sonraları Hristiyanlık örtüsüne bürünmüş biçimde, Bakire Meryem (Meryem ANA) ve oğlu İsa, inanışı içerisinde görüyoruz. Türklerin Meryem'e "ANA" demelerinin kaynağında da bu düşünce ve bu inanışa saygı yatmaktadır.
"Müminler yoruldu, döküldü saca" diyor Pir Sultan Abdal; Ekmek yapmak için nasıl buğday ekilir, hasat edilir, harman dövülür, savrulup, değirmende un öğünür, un teknede mayalanıp yoğrulur.
"Anası kız, oğlu oğlan bir koca" diyor, Pir Sultan Abdal.
İkinci Kıt'a kızılbaş Ali'dir darından yüce diğerek, Ali'nin tamamlayıcı sıfatını açık bir şekilde vermekte, Ali'nin kız İlibin başi başı olduğunu ve makamların en üstünde yeri olduğunu belirtmektedir.
Onun makamının yüceliği; toplumun kıblesi olması; ona atfedilen Tanrısallık; bir çok kez yinelediğimiz gibi onun Ana Ocağının varisi olmasından kaynaklanmaktadır.
Pir Sultan Abdal bir başka dizesinde, dosdoğruca inancının özüne hitap etmekte ve onu dile getirmektedir.
"Benim uzun boylu selvi çınarım,
Yüreğime bir od (ateş) düştü yanarım,
Kıblem sensin yüzüm sana dönerim,
Mıhrabımdır kaşlarının arası,
Yoksul, sömertliin aynası Pir Sultan Abdal" dır.
Dizenin açıklaması şöyle:
Kimdir, nedir bu "Uuzn boylu selvi çınar" ve o selvi çınar yaşlı aşığın yüreğine ateş düşürmüş, yakmaktadır. Pir Sultan Abdal'ın (aynı zamanda) o yolda olanların veya ona "yoldaş ve dost" olanların kıblesi odur, ve yüzünü ona dönmektedir, zira o inancın mihrabı onun kaşlarının arası ve oradaki YILDIZ işaretidir.
DEVAM EDECEK….
Eğitimci-Yazar
ADİL YETER
